Miasto na skraju dużego stawu rybnego Svět (Świat), wcześniej Nevděk (Niewdzięczność), było podobnie jak pozostałe południowoczeskie miasta pod wpływem wielkich rodów szlacheckich, do których Třeboň należał. Nazwa Třeboň pochodzi najpewniej od słowa „tříbit“ czy „třebit“ (pl. wygładzać, oczyszczać, wycinać). Miejsce należało najpierw oczywiści, czyli wyciąć drzewa czy wykarczować, żeby mogła tu powstać osada.
Podmokłe nigdyś tereny Kotliny Třeboňskiej z rozległymi lasami przez stulecia przecinały bardzo nieliczne szlaki handlowe. Pierwsze wzmianki o osiedleniu tych terenów sięgają aż do XII w., kiedy na jednej ze ścieżek powstała mała osada o nazwie Wittingau czyli Vítkův Luh (Łąka Witka) od założyciela rodu Vítka z Prčice. Miasto Třeboň leży przy unikatowym zabytku techniki: sztucznym Złotym Kanale (Zlatá stoka) wśród terenu usiadnego stawami rybnymi, które wybudowali tu Štěpánek Netolický, Jakub Krčín z Jelčan czy Mikuláš Rutard z Malešova. Status miasta Třeboň uzyskał w 1341 r., a w 1376 i 1378 r. także prawo miast królewskich i przywilej dowozu soli.
Rynek otoczony jest domami mieszczańskimi z renesansowymi i barokowymi szczytami, które tworzą miejski rezerwat zabytków. Najcenniejszymi domami są Dům U Bílého koníčka i Stary Ratusz. Z 31 m wieży ratuszowej rozciąga się niezapominany widok na historyczne centrum miasta. Ma tu swoją siedzibę Teatr im. J. K. Tyla z jedną z najstarszych kurtyn w Republice Czeskiej. Co roku w mieście odbywają się znane festiwale muzyczne „Třeboňská nocturna“ i „Okolo Třeboně”.
W pięknie odnowionym domu Štěpánka Netolickiego uzyskać można ciekawe informacje o zespole stawów rybnych i osobie właściciela stawów rybnych. W budynku znajdują się także wspaniałe sale galeryjne.
Třeboňski rynek delikatnie wznosi się w kierunku kompleksu pałacowego – dzięki swojej powierzchni znajduje się na czwartym miejscu największych zamków i pałaców w Czechach. Na branie renesansowej z 1607 r. prowadzącej na teren pałacu znajduje się rožmberski orsiniowski herb z niedźwiedziami, głową lwa i tytułami właścicieli włości.
Wygląd pałacu przypomina przede wszystkim okres renesansu, kiedy siedzibę szlachecką zmienili zgodnie ze swoimi wyobrażeniami bracia Rožmberkowie Vilém i Petr Vok. Tylko detale czy zakątki skrywają elementy typowe dla późnogotyckiego zamku panów z Landštejna i Rožmberków, który spłonął w 1562 r.
Nim zadłużony Petr Vok z Rožmberka, chyba najważniejszy i najbardziej znany członek rodu, zdecydował się na sprzedaż Czeskiego Krumlova i przeprowadzkę do Třebonia, przewiózł na zamek całą swoją kolekcję sztuki, cenną bibliotekę czy archiwum rodzinne, które jako jedyne przetrwało późniejszą wojnę trzydziestoletnią i stało się podstawą bogatego archiwum, który znajduje się w murach zamku do dnia dzisiejszego.
Po śmierci Petra Voka była nad jego trumną w třeboňskim kościele złamana róża pięciolistna – był on ostatnim przedstawicielem tego rodu. Majątek na kilka lat przejęli panowie ze Švamberka. Z powodu nieposłuszeństwa w stosunku do cesarza pałac został jednak skonfiskowany już na początku wojny trzydziestoletniej i następnie administrowany przez cesarską kurię. Dopiero w 1660 r. zamek i włości przeszły w ręce nowych właścicieli, hrabiów i późniejszych książąt Schwarzenberków. Pewnie dlatego, że Třeboň był ich pierwszym permanentnym majątkiem w Czechach, upodobali sobie miasto i jego okolice. Wspomnienia czasów rožmberskich są ciągle żywe. Pałac nigdy nie został zmieniony w reprezentacyjną siedzibę, ale stał się miejscem z prywatnym charakterem, do którego od 1895 do 1922 r. rodzina regularnie przyjeżdżała na święta Bożego Narodzenia. Wyjątkowość miasta podkreśla fakt, że Schwarzenbergowie zostali tu pochowani. Poza tym, że żona pierwszego czeskiego Schwarzenberga była pochowana w krypcie kościoła dziekańskiego św. Idziego, w XIX w. wybudowali niedaleko miejsca, gdzie był hrabię Adolf I po razy pierwszy przywitany przed wjazdem do nowo zakupionego miasta, monumentalny neogotycki grobowiec z kaplicą i kryptą, w którym dziś śpi na wieku w sumie 26 członków rodu.
Znani mieszkańcy i rodacy:
Jakub Krčín (1535–1604) – właściciel stawów rybnych, który poza stawami wybudował browary, gospodarstwa czy owczarnie ,młyny i hutę szkła. Jego postać zainspirowała nazwę třeboňskiego browaru Bohemia Regent.
Czy wiesz, że...
zaraz obok Grobowca Schwarzenbergów jest pochowany Jiří Hanzelka, który wspólnie z Miroslavem Zikmundem przemierzał cały świat w samochodach Tatra.
Wskazówka od nas:
Na skraju miasta stoi późnobarokowa kaplica św. Víta, zaraz obok znajduje się Pergola u sv. Víta z rzeźba grzesznej panny Pergolíny. W pobliskiej Starej Hlínie znajdują się zabytkowe mosty powodziowe, znane przede wszystkim z bajek.